Spska pravoslavna crkva i njeni vernici danas slave Svete mučenike Kozmu i Damjana, poznatije kao Vrači ili Vračevi.

Kozma i Damjan bili su braća iz Azije, čija je majka bila hrišćanka, a otac neznabožac. Iako ih otac nije učio hrišćanskim pravilima, budući čudotvorci sledili su majku, a nakon očeve smrti zajedno sa njom su se posvetili služenju Isusu Hristu.

Braća su otkrila da su od Boga dobila dar za isceljivanje ljudi, bilo da je u pitanju bolesno telo ili duh. Postoje zapisi da su Sveti Kozma i Damjan mnoge izlečili od različitih bolesti i isterivali duhove iz ljudi, a bili su poznati po tome što nikada nikome nisu naplatili usluge lečenja, kao i po svojoj mantri: “Zabadava dobiste, zabadava dajite”. Zbog toga su ih u narodu prozvali “besrebrenici”.

Posle smrti sahranjeni su onako kako su i živeli – zajedno, u mestu Feremanu. Legenda kaže da su svoja čuda nastavili da čine i posle smrti i da su se mnogi vernici izlečili nakon poklonjenja njihovim moštima. Zato je i do danas ostalo verovanje da se ovi sveci prizivaju u pomoć kod svake bolesti i nevolje.

Narodni običaji i verovanja

Vračati znači lečiti, pa se tako Sveti Vrači smatraju zaštitnicima lekara.

U narodu postoji verovanje da na ovaj praznik treba izgovoriti molitvu za ozdravljenje, ali i da je dobro raditi teške fizičke poslove i da bez preke potrebe ne treba izlaziti iz kuće.

Pomenutu molitvu za ozdravljenje trebalo bi čitati počev od današnjeg dana, 40 dana za redom, i bićete zdravi onoliko koliko verujete da vam to može pomoći.

 

Mnoge bogomolje SPC posvećene su ovom prazniku

 

Širom Srbije i regiona odnosno teritorije koja je pod kanonskom jurisdikcijom Srpske pravoslavne crkve nalazi se pregršt hramova i crkava koje su izgrađene u čast Svetih Kozme i Damjana.

Tako su gradovi poput Prizrena, Beograda, Babušnice, Kuršumlije, Orahovca obogaćeni duhovno-istorijskim zdanjima posvećenim Vračima.

Manastir Svetih vrača Kozme i Damjana Manastir, nalazi se u mestu Zočište, 5 km jugoistočno od Orahovca i par kilometara jugoistočno od Velike Hoče. Selo i manastir su dobili ime po izvoru lekovite vode za oči.

U septembru 1999. godine Crkvu Sv. Vrača Besrebrenika Kozme i Damjana, nakon dolaska nemačkih snaga KFOR, pripadnici OVK su minirali, a prilikom eksplozije uništene su mnoge vredne freske, ikone i drugi predmeti, kao i srpsko groblje i okolne kuće meštana. Monasi su evakuisani u poslednjem trenutku.

Danas je i slava hrama Svetih Vračeva Kozme i Damjana u Neštinu.